Pisa Kulesi’nden daha eğimli olan 870 yıllık tarihi Eğri Minare, üç büyük deprem atlattı.
prof. Dr. İsmail Aytaç:
“Horasan harcı, elastisite katsayısı ve zemin yapısı çökmeleri engelliyor”
“3,5’ten 7’ye sancılı bir değişikliğe rağmen hala ayakta olması biraz şaşırtıcı”
“Horasan harcı zamanla sertleşir, tuz miktarını emer ve salınımı engeller”
ELAZIĞ – Pisa Kulesi’nden daha eğimli olduğu kanıtlanan 870 yıllık Eğri Minare, 3 büyük sarsıntıda ayakta kalmayı başardı. Minarede kullanılan Horasan harcı ve germe katsayısının çökmeleri engellediğini belirten Prof. Dr. İsmail Aytaç, Harput doğal kütle üzerinde olduğu için yapının tek başına değil bir bütün olarak hareket ettiğini söyledi.
Elazığ’ın 5 yıllık Harput Mahallesi’nde bulunan Ulu Cami ve minaresi, Harput Hükümdarı Fahrettin Karaaslan tarafından 1156 yılında yaptırılmıştır. Eğik minare, zamanla Harput’un simgesi haline gelmiştir. 3,5 ila 7 dereceye yakın açı farkı ile Eğik Kule’den daha eğimli olduğu tescillenen 870 yıllık Eğri Minare, 2020 yılında bilinmeyenlere ek olarak Elazığ’da 6,8 ve 7,7 ve 7,7 büyüklüğündeki sarsıntılardan kurtulmayı başardı. Kahramanmaraş’ta 7.6 büyüklüğünde. . Tek bir taşın bile düşmediği minare görenleri hayrete düşürüyor. Minarenin direncini 3 elemente bağlayan Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Güzel Sanatlar Bölüm Başkanı Prof. , yalnız değil, çünkü Harput aynı zamanda doğal kütle üzerindeydi. Sağlam zemin, malzeme, en-boy oranı ve esneme olduğunda binaların yıkılmadığını vurgulayan Aytaç, “Zamanında yapılmasaydı tarihi eserler bugün olmazdı.”
“3 büyük deprem atlattı”
Harput Ulu Camii’nin MS 1156 yılında Fahreddin Karaaslan tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. İsmail Aytaç, “Yaklaşık 870 yıllık bir yapı. Şu ana kadar küçük onarımlar görmüş. Minaresinde 3,5 ile 7 derecelik açı oluşmuş. Ülkemiz deprem kuşağı ve çok tehlikeli.” Elazığ fay sınırlarına yakındır.Geçen yüzyılda bile 6’nın üzerinde 10’dan fazla depreme maruz kalmıştır.Bu minare 2020 yılındaki 6.8 büyüklüğündeki depremde yıkılmamıştır.En son yıkımdan söz edilmemiştir. ay iki büyük deprem ve artçı sarsıntılar oldu.Birkaç yıl önce Vakıflar Bölge Müdürlüğü minarede estetik onarımlar yaptı.Statiğinde herhangi bir onarım yapılmadı.Ancak biliyoruz ki aynı “Kurum 2 yıl inceleme yaptı. 5-6 yıl önceki rüzgar ve trendi ve zaman içindeki açılımları burada gözlemleyin. Orada rastgele bir açılış olmadığı gözlemlendi” dedi.
“Hafif rüzgarda bile bir esneme hissedebiliyoruz”
Direncini son depremlerle birlikte bakıldığında birkaç faktöre bağladıklarını belirten Aytaç, “Harput doğal bir kütle üzerinde olduğu için yapı tek başına değil kayalarla ve yerle birlikte hareket ediyor. Üçüncüsü de Horasan’ın kullanılması. Harç ve yapıdaki elastisite katsayısının varlığı.İçeride merdivenleri çıktığımızda “Hafif rüzgarlarda bile bir esneme hissedebiliyoruz. Bu esnemelerle kırılmaları önlemeyi düşünüyoruz. Sonuç olarak sağlam bir zemin, malzeme, maksimum boy oranı ve esneme olduğu zaman yapıların yıkılmadığı gerçeğiyle karşılaşıyoruz. Bunlar zamanında yapılmasaydı tarihi eserler günümüze gelemezdi” dedi.
“3,5 ile 7 arasındaki sancılı değişime rağmen hala ayakta olması biraz şaşırtıcı”
Aytaç, “Türkiye’de birçok minare kapladığı yükseklik açısından gereğinden fazla vurgulanıyor. Bunların en önemlilerinden biri de Dünya Kült Miras Listesi’nde yer alan Edirne Selimiye Camii ve minareleri. Selçuklu Dönemi’nde eğriliği ve açısı değişen birkaç minare yapılmıştır.Başka bir minare daha vardır.Bu açının birçok nedenden dolayı zaman içinde oluştuğunu tahmin ediyoruz.Pisa Eğik Kulesi’nin ortalama 3,5 derecelik eğriliği dikkate alındığında, Orada bir çöküntü oldu, minarenin en az 3,5 ila 7 arasında değişen bir acılı değişikliğe rağmen hala ayakta olması birazdır. dedi.
“Horasan harcı zamanla sertleşir, tuz ölçüsünü emer ve salınmasını engeller”
Horasan harcı hakkında da bilgi veren Aytaç, “Yanmış kirecin içine kum ve çakıl dışında kiremit tozu veya tuğla tozu katılarak elde ediliyor. Zamanla tuzu emdiği için daha dayanıklı oluyor. günümüze gelen tarihi eserlerin çoğu tuğla veya taş olabilir.Harcı Horasan harcından yapılmıştır.Mimar Sinan tarafından yapılan bazı binalardaki harçlar incelendiğinde Horasan harcına ek olarak soğan kabuğu ve süt olduğu ortaya çıkmıştır. Bu da o harcın özelliklerini güçlendiriyor” dedi.
